| [ publicaties ]
|
de publicaties en documentatie die specifiek in het kader van dit project aangemaakt zijn.
meer...>
|
| [ zelf aan de slag ]
|
een samenhangend thematisch overzicht voor iedereen die zelf aan de slag wil gaan met digitaal archiveren.
meer...>
|
| [ links ]
|
links naar de partners in dit project en een selectie van verwijzingen naar interessante aanverwante projecten
meer...>
|
|
Het project Digitaal Depot werd ingediend door Expertisecentrum DAVID vzw als ontwikkelingsgericht project met het oog op de zorg voor en de ontsluiting van het cultureel erfgoed en draagt de titel:"DAVID-onderzoek Kwaliteitseisen voor 'digital born' erfgoed zodat dit ter bewaring kan worden aangeboden aan een digitaal erfgoeddepot."
|
 Aanzet & doelstellingen |
Het Digitaal Depot project vertrekt vanuit drie uitgangspunten: 1. het ontwikkelen en
verspreiden van expertise, 2. de ontwikkeling van depotfunctionaliteiten voor digitale bestanden en 3. het onderzoeken van juridische vragen die verbonden zijn aan dit project.
Het Expertisecentrum DAVID (kortweg eDAVID) beschikt over de nodige ervaring en wil deze verder
ontwikkelen. Vooral wil eDAVID in het kader van dit project de tools, instrumenten,
XML-schema's en praktische aanbevelingen voor ruimer gebruik verspreiden en ondersteuning
bieden bij de implementatie ervan.
eDAVID wil verder depotfunctionaliteiten voor digitale bestanden zoals e-mails, weblogs en websites
ontwikkelen. Door de bouw van een digitaal depot worden digitaal geboren
('digital born') documenten op een veilige wijze opgeslagen, waar nodig geconverteerd,
gemigreerd of anderszins. Er kunnen regelmatige controles worden gedaan op behoud van
kwaliteit en tegen veroudering van de drager, van software en van hardware. Het Digitaal
Depot zal kunnen zorgen voor de gevraagde duurzaamheid, de bewaking van kwaliteit door
bijvoorbeeld systematische omzettingen naar standaarden en open formaten.
Op termijn zullen digitale objecten aangeboden worden voor lange termijn bewaring.
Om de kwaliteitsvereisten van de digitale erfgoedobjecten te kunnen bepalen, moet geweten
zijn hoe de werking van een dergelijk depot zal verlopen. Bijgevolg zal een bouwplan
uitgewerkt worden op vlak van functionele en organisatorische eisen.
Tenslotte is er ook een juridisch luik verbonden aan dit project. Daarvoor is een
onderzoeksopdracht uitbesteed aan juridische experts aan wie een zorgvuldig voorbereide
vragenlijst en heel concrete casussen zijn voorgelegd.
Het cultureel erfgoed dat het onderwerp uitmaakt van dit project raakt de belangen van
verschillende personen. In de eerste plaats is er de maker van het werk,
meer bepaald de ontwikkelaar van een website, de schrijver van een e-mail of de houder
van een weblog. Erg vaak omvat het werk ook bijdragen van anderen, zoals commentaren van
derden op een webforum of bij een weblog, maar ook de deelnemers in een e-maildialoog.
Minder rechtstreeks, maar zeker zo belangrijk, is de band met het onderwerp van het werk,
bijvoorbeeld een persoon of een ander werk.
De hierboven genoemde personen kunnen allerlei aanspraken laten gelden op het cultureel
erfgoed. De gevolgen kunnen bijzonder verstrekkend zijn, met name wanneer erfgoed of
substantiële delen ervan vernietigd moeten worden om deze aanspraken te voldoen.
Het auteursrecht geeft verregaande rechten aan elke auteur, zo ook degene die een bijdrage
levert aan een weblog, om te beslissen over de verdere levensloop van zijn creatie.
De reglementering rond de verwerking van persoonsgegevens geeft eenieder het recht te
controleren wat er gebeurt met gegevens over hem of haar.
Deze en andere wettelijk beschermde belangen kunnen waardevol erfgoed in de illegaliteit
doen belanden. Nochtans kunnen veel problemen relatief eenvoudig voorkomen worden door bij
de creatie van erfgoed bepaalde regels in acht te nemen en goede afspraken te maken met alle
betrokkenen.
Voor dit project wordt samengewerkt met buitenlandse instellingen die op dit
vlak reeds ervaring bezitten. De DAVID ervaring voor het ‘bewaarklaar maken’ van e-mails en
websites zal voorgelegd worden aan deze buitenlandse voorbeelden; eDAVID heeft met deze
buitenlandse collega’s goede contacten en regelmatig overleg.
Tijdens de drie projectfasen (2006-2007), (2007-2008) en (2008-2009) behaalde eDAVID deze resultaten voor Digitaal Depot.
|
|
naar begin van de pagina
|
|
Doelgroep |
Tot de doelgroep behoren alle organisaties, verenigingen, auteurs, kunstenaars en particulieren die
een belangrijke bijdrage leveren tot het Vlaams cultureel leven en die gebruik maken van websites,
weblogs en e-mail in hun communicatie.
Voorbeelden zijn:
- culturele centra;
- culturele projecten en evenementen waarbij voor de duur van het evenement of project een website
of weblogs worden aangemaakt;
- auteurs en kunstenaars die hun e-mail correspondentie later willen neerleggen in een bibliotheek,
museum of archief;
- kunstenaars die 'Internet Art' maken;
- Vlaamse overheidsinstellingen en diensten.
De doelgroep is hier in de eerste plaats al wie een weblog aanmaakt, dus kunstenaars, verenigingen,
bedrijven, politici, kranten. Indien zij een weblog willen aanmaken die zij ook op een later of minder
laat moment willen bewaren, zijn er een aantal handelingen en voorzorgsmaatregelen nodig. Dit veld
is dan ook veel ruimer dan de erfgoedbewaarders.
|
|
naar begin van de pagina
|
|
Beoogde effecten |
1. Personen, instellingen en verenigingen zullen digitaal materiaal kunnen aanmaken op een wijze
dat duurzame langetermijn bewaring mogelijk is;
2. Personen, instellingen en verenigingen zullen weten hoe ze zelf digitale objecten (o.a. e-mails)
kunnen bewaren en archiveren; indien zij dat niet zelf kunnen doen, zullen zij weten tot welke
diensten zij zich kunnen wenden om hiervoor te zorgen;
3. In dit project is tevens een kostenbesparend effect vervat. Zonder de voorgestelde ingrijpen en
richtlijnen zal het bewaren op lange(re) termijn van digitale objecten dure tussenkomsten vragen
omdat geen rekening werd gehouden met de veroudering van soft- en hardware.
4. Instellingen, verenigingen en personen zullen vertrouwd worden met standaarden en
kwaliteitsnormen;
5. Het bewustzijn voor het belang van open standaarden zal toenemen.
|
|
naar begin van de pagina
|
|
Resultaten (1ste fase: 2006-2007) |
Aan het einde van de eerste projectfase (begin 2007) zijn er reeds een aantal resultaten met
betrekking tot de verschillende uitgangspunten van het Digitaal Depot project behaald:
ONTWIKKELEN EN VERSPREIDEN VAN EXPERTISE
 Uitwerken van pilootprojecten: 2 testcases websitearchivering
Om beter zicht te krijgen op de specifieke noden van de doelgroep wordt er samengewerkt met een aantal actoren
uit de cultureel erfgoed sector. Aan de hand van twee testcases worden oplossing en gezocht voor de
duurzame bewaring van digitaal cultureel erfgoed, met name websites:
- Het Vlaams Centrum voor Volkscultuur (VCV)
host de website van het "Villa Futura" project.
Op deze interactieve website leren kinderen en volwassenen meer over cultureel erfgoed. De manier waarop de webpagina’s zijn aangemaakt, stelt een aantal uitdagingen voor
leesbaarheid op lange termijn. Samen met het Digitaal Depot project heeft VCV een oplossing gevonden om de website duurzaam te
bewaren.
- Het Huis van Alijn (Museum voor Volkskunde Gent)
plaatst binnenkort een nieuwe website online. Men wil de oude webpagina’s echter niet verloren
te laten gaan voor de toekomst. Digitaal Depot bood ondersteuning bij het zoeken naar een oplossing en
verstrekte advies bij het aanmaken van de nieuwe webpagina’s, zodat deze van bij aanmaak beter aangepast zijn
voor bewaring op lange termijn.
Publicatie van 3 folders
eDAVID wil het bewustzijn over de problematiek van digitaal cultureel erfgoed verruimen en tips en
adviezen aanreiken waarmee eenieder zelf aan de slag kan om digitale objecten bewaarklaar te maken.
Hiertoe zijn in het kader van het Digitaal Depot project voor zover 2 folders verschenen en verspreid.
De eerste folder
beschrijft de vluchtigheid van digitaal cultureel erfgoed, de noodzaak om te archiveren
en de acties die eDAVID onderneemt om dit mogelijk te maken. De 2de folder is toegespitst op het archiveren
van e-mails. Een 3de folder met als onderwerp het archiveren van websites is in planning.
Bijdragen studiedagen
- Colloquium: "De informatiedrager als informant" (KANTL Gent), 21/10/2006:
Onder de titel "Proactief archiveren van digitale bronnen" wordt een overzicht gegeven van
de problematiek van digitale informatiedragers en van de nieuwe uitdagingen die digitale
archivering inhoudt voor archiefbeheerders.
- Studiedag KANTL-VGI-VCV, 08/12/2006:
De bijdrage was getiteld "Gedigitaliseerd! Gedaan? Kwaliteitszorg voor duurzaam digitaal
archiveren". Gebaseerd op het projectonderzoek wordt een beknopt overzicht gegeven van
kwaliteitszorgprocedures voor het in stand houden van digitale objecten op drie niveaus:
bitintegriteit van de digitale objecten, leesbaarheid van de digitale documenten en
begrijpbaarheid van de digitale archiefdocumenten. Hierbij wordt specifieke aandacht
geschonken aan de noodzakelijke continue opvolging en het gebruik van standaarden.
- Digitaal Erfgoedconferentie 2006, 12/12/2006:
Digitaal Depot wordt op de DEN conferentie 2006 gepresenteerd door Filip Boudrez via de
bijdrage "Archiveren van digitale dromen en van content". De lezing kadert in het thema
"Erfgoed interactief (Duurzaamheid)".
ONTWIKKELING DEPOTFUNCTIONALITEITEN VOOR DIGITALE BESTANDEN
Parallel met de cases die specifiek gericht zijn op het ontdekken van de noden die er bestaan in de cultureel erfgoed sector,
wordt er verder onderzoek verricht naar de eisen die diverse digitale archiefdocumenten stellen voor bewaring op lange
termijn:
Ontwikkeling XML Schema
eDAVID heeft heel wat expertise in huis rond het archiveren van e-mails. Eerder lag de
focus echter op één bepaalde e-mailclient. In een vergelijking van diverse populaire
e-mailclients is nagegaan op welke wijze ieder van deze programma's bestanden opslaat.
Op deze basis kan verder bekeken worden op welke wijze de files bewaarklaar gemaakt en
overgedragen aan een bewaarinstelling kunnen worden.
Een eerst concreet resultaat van de vergelijking van e-mailclients is een ruim inzetbaar
XML Schema dat het formeel model voor als XML-documenten opgeslagen adresboeken definieert.
Dit schema bevat de nodige metadata om alle noodzakelijke elementen van adresboeken en
verzendlijsten te benoemen. Dit XML Schema kan voor afzonderlijke XML-documenten worden
toegepast, maar kan ook als onderdeel binnen het XML Schema voor gearchiveerde e-mails
worden gebruikt. Hiervoor is ook het eerder gepubliceerde XML Schema voor e-mails aangepast.
Ook zijn er reeds XML Schema's voor databanken en agenda's beschikbaar.
Functionele vereisten: Beschrijving Basisprocessen digitaal depot
Een belangrijk onderdeel van het project is het uitwerken van een bouwplan van een digitaal
depot. "Basisprocessen
voor een digitaal archiefdepot" vormt hiertoe een eerste aanzet:
De publicatie beschrijft de processen binnen een digitaal depot gericht op opname, beheer
en beschikbaar stellen van digitale archiefdocumenten.
JURIDISCH LUIK
Rapporten juridisch kader
De juridische opdracht die door het ICRI (Interdisciplinary Centre for Law and IT) is
uitgevoerd geeft antwoord op een aantal vragen met betrekking tot recente wijzigingen in
de Belgische auteurswetgeving. Ondermeer is onderzocht hoe in dit verband met de verwerking
van persoonsgegevens wordt omgegaan. Het resultaat van de eerste onderzoeksfase is ondermeer
terug te vinden in de rapporten
"Auteursrechtelijk luik: stand van zaken" en
"Cultureel erfgoed en de verwerking van persoonsgegevens".
Modelovereenkomsten
Om te voorkomen dat de archiefinstelling aansprakelijk gesteld kan worden voor het bewaren
van onrechtmatig verkregen materiaal zijn er een aantal
modelovereenkomsten opgesteld die gesloten kunnen worden tussen de betrokken partijen zoals sitebeheerders, gebruikers en
de depotinstelling.
|
|
naar begin van de pagina
|
|
Resultaten (2de fase: 2007-2008) |
De uitgangspunten van het Digitaal Depot project zijn in het tweede werkingsjaar aangevuld met de volgende resultaten:
ONTWIKKELEN EN VERSPREIDEN VAN EXPERTISE
Nieuwe testcases websitearchivering
Om een beter zicht te krijgen op de uitdagingen die zich bij het archiveren van websites stellen,
zijn we aan de slag gegaan met een aantal specifieke testcases:
Ter informatie geven we hier een samenvatting van de belangrijkste bevindingen uit de testcases in het Digitaal Depot project.
Overzicht tools websitearchivering
In de rubriek zelf aan de slag is een overzicht van tools voor het archiveren van websites ontstaan.
Publicatie folder websites archiveren
In de reeks van folders is een derde publicatie verschenen en verspreidt. De 3de folder beschrijft het archiveren van websites in 4 stappen.
Bijdrage en deelname studiedagen
- lezing Appraisal in the Digital World, Rome, 15-16/11/2007:
"From theory to practice: Appraisal at work" was een bijdrage aan de conferentie "Appraisal in the Digital World" die werd georganiseerd door Delos en InterPARES. Centraal in deze conferentie stond het heroverwegen van het begrip waardering in een tijdperk van digitale technologie.
- lezing ODF-seminarie (V-ICT-OR), Schoten, 19/05/2008:
In de bijdrage "Digitaal archiveren en het belang van ODF" wordt een introductie gegeven over de problematiek van het archiveren van digitale kantoordocumenten. De nadruk ligt op het belang van standaarden en ODF (Open Document Format) als een geschikt archiveringsformaat.
- deelname studiedag Kennis- en informatiemanagement in de erfgoedsector: Kennis maken met het MAS, Antwerpen, 13/11/2007
- deelname conferentie De ontsluiting van cultureel erfgoed via de European Digital Library (EDL), Brussel, 10/12/2007
- deelname conferentie Under Construction: Cultuur in een netwerksamenleving, VUB, Brussel 14-15/02/2008
- deelname workshop Open source tools voor collectie-ontsluiting, FARO, Brussel, 25/04/2008
- deelname workshop Towards Open en Dynamic Archives, VUB, Brussel, 10/06/2008
- deelname informatiedag E-depot Gemeentearchief Rotterdam, Rotterdam, 19/06/2008
- deelname studiedag Auteursrechten in cultuur, van lusten naar lasten?, MuHKA, Antwerpen, 25/06/2008
ONTWIKKELING DEPOTFUNCTIONALITEITEN VOOR DIGITALE BESTANDEN
Parallel met de cases wordt er ook in deze projectfase verder onderzoek verricht naar de eisen die diverse digitale archiefdocumenten stellen voor bewaring op lange
termijn:
Functionele vereisten: Opslagmethode voor digitale archiefdocumenten
"Digitale containers voor het digitaal archiefdepot" gaat, op basis van de digitale archiveringsstrategie uit het DAVID-project,
op zoek naar een geschikte digitale opslagmethode voor digitale archiefdocumenten. De gevonden oplossing bestaat uit een combinatie van het toepassen van het OAIS-informatiemodel en het fysiek inkapselen van alle componenten van een digitaal archiefdocument in één containerbestand of Archival Information Package (AIP).
Ontwikkeling sjablonen
De checklist websiteinfo helpt reeds bij aanmaak van een website bij het verzamelen van informatie (metadata). Meer informatie ...>
JURIDISCH LUIK
Rapport juridisch kader
Het rapport "Digitale archivering - Auteursrecht, technische beschermingsmaatregelen en wettelijk depot" biedt een uitgebreid overzicht van de impact van het auteursrecht, de naburige rechten, de toekomstige regels m.b.t. technische beschermingsmaatregelen en het wettelijk depot op de archiefpraktijk.
Deze opdracht is uitgevoerd in samenwerking met het ICRI (Interdisciplinary Centre for Law and IT), de K.U. Leuven en het IBBT.
|
|
naar begin van de pagina
|
|
Resultaten (3de fase: 2008-2009) |
De uitgangspunten van het Digitaal Depot project zijn in het derde en laatste werkingsjaar aangevuld met de volgende resultaten:
ONTWIKKELEN EN VERSPREIDEN VAN EXPERTISE
Stappenplan “Een digitaal archief in 10 stappen”
In “Een digitaal archief in 10 stappen” beschrijft eDAVID stap voor stap alle nodigen punten voor het functionele opzetten en het beheren van een duurzaam en betrouwbaar digitaal depot.
Publicatie “Organisatorische aspecten bij het bouwen en het beheren van een digitaal depot”
“Organisatorische aspecten bij het bouwen en het beheren van een digitaal depot” bespreekt de organisatorische aspecten die komen kijken bij het bouwen en beheren van een digitaal depot.
Rubriek “Zelf aan de slag” vernieuwd
De rubriek 'Zelf aan de slag' op de Digitaal Depot website werd in de derde projectfase grondig vernieuwd.
Per onderwerp werd een eigen pagina ingericht met onder andere inleidende artikelen, rapporten, samenvattende documenten, tools en sjablonen.
Tools voor het archiveren van streaming media
Het archiveren van streaming media in websites is vandaag de dag nog moeilijk omdat de gangbare tools voor websitearchivering hiervoor niet geschikt zijn. We hebben de lijst van tools voor website archivering aangevuld met een overzicht van enkele mogelijkheden en tools voor het archiveren van streaming media.
Bijdrage en deelname studiedagen
- lezing conferentie “iPRES 2008: The Fifth International Conference on Preservation of Digital Objects”, London, 29 en 30/09/2008:
In de bijdrage “Building a Digital Repository: a Practical Implementation” lichtte Filip Boudrez de implementatie van een digitaal archiefdepot van het stadsarchief Antwerpen toe. Sinds 2003 is iPRES een belangrijke internationale bijeenkomst van bibliothecarissen, archivarissen, conservatoren, softwareontwikkelaars en onderzoekers.
- lezing PACKED studiedag “Tenminste houdbaar tot? Studiedag over de bewaring van analoge en digitale dragers”, Fotomuseum, Antwerpen 28/10/2008:
Met de presentatie “Digitale voorzorg – actieve digitale preservering” gaf Filip Boudrez een schets van de problematiek van digitale archivering en de zorg voor digitale gegevensdragers. Centrale aandachtspunten zijn: Hoe lang gaat een CD-R mee? Hoe krijg je een oude diskette nog aan de praat, wat betekent migratie? Zijn harde schijven onfeilbaar?
- lezing DLM Forum Conference “Information and records management in Europe: Achievements and new directions”, Toulouse, 11/12/2008:
Filip Boudrez droeg met zijn presentatie “Building a digital repository. A practical implementation”, bij tot deze Europese conferentie.
- lezing IBBT Erfgoed 2.0 conferentie, Koninklijke Vlaamse Academie van België voor Wetenschappen en Kunsten, Brussel, 20/03/2009:
Filip Boudrez gaf een lezing binnen de sessie “Semantic Spaces : 'Nadruk op de 'harvest' van digitaal erfgoed'”. De lezing “Een verrijking voor de toekomst” belichtte het belang van metadata bij het duurzaam toegankelijk houden van digitaal cultureel erfgoed.
- lezing Informatie aan Zee, Oostende, 11/09/2009:
Binnen de sessies “digitaal depot” gaf Sonja Schaule een workshop met titel “Een digitaal archief in 10 stappen”. De workshop was een publieksmoment voor het Digitaal Depot project. De resultaten uit dit onderzoek werden voor deze workshop vertaald naar praktische aanbevelingen en op die manier verspreid onder de doelgroep. Deelnemers leerden stap voor stap met welke aandachtspunten ze bij het bouwen en beheren van een digitaal depot rekening moeten houden.
- deelname expertmeeting Digitalisering Cultureel Erfgoed, Den Haag, 14/11/2008
- deelname overleg over wettelijk depot van audiovisuele werken op elektronische en digitale dragers, Huis van de Vlaamse Film, Brussel, 13/03/2009
- deelname PACKED workshop LANG LEVE DE MEDIAKUNST ... HELP!, S.M.A.K., Gent, 25/05/2009
- deelname Europeana plenary 2009 "Creation, Collaboration & Copyright", Den Haag, 14-15/09/2009
Studiedag Digitaal Depot, FelixArchief Antwerpen, 15/10/2008
Bij begin van de derde fase werd in samenwerking met het gemeentearchief Rotterdam een internationale studiedag georganiseerd.
De opkomst van meer dan 120 deelnemers verduidelijkt de grote belangstelling voor deze studiedag.
ONTWIKKELING DEPOTFUNCTIONALITEITEN VOOR DIGITALE BESTANDEN
Bundeling van expertise tot een bouwplan van een digitaal depot
eDAVID heeft de expertise die in de eerste en tweede projectfase is verworven in de derde fase verdiept en gepubliceerd. Samen vormt dit hele spectrum een bouwplan die alle karakteristieken vertegenwoordigt van een digitaal depot. Cultureel erfgoedactoren kunnen op basis van dit bouwplan een beleid rond een digitaal depot opzetten en een digitaal depot ontwikkelen.
JURIDISCH LUIK
De ontwikkeling van het juridische kader dat verbonden is aan een digitaal depot is tijdens de derde fase in het oog gehouden. Een actualisering van de in de eerste projectfasen gepubliceerde rapporten en modelovereenkomsten bleek niet noodzakelijk.
|
|
naar begin van de pagina
|
|
Projectcontext |
In het kader van Erfgoeddag 2005 (en het thema 'erfgoed in gevaar') is de vraag aan de
orde geweest: kunnen de websites, weblogs en e-mails van kunstenaars, dichters e.a. binnen
enkele jaren nog worden gelezen. Precies om aan deze terecht gestelde vraag tegemoet te komen,
meende het Expertisecentrum DAVID (eDAVID) dat er acties kunnen en moeten worden ondernomen.
De testcases en 'best practices' die DAVID/FWO heeft ontwikkeld in de periode 2000-2003,
hebben aangetoond dat het mogelijk is. Dit moet verder worden uitgewerkt, worden aangepast
aan nieuwe ontwikkelingen (zoals de weblogs die in 2003 nog niet aan de orde waren) en
ruimer worden bekend gemaakt aan het gehele veld. Daarvoor ging eDAVID in 2006 aan de slag
met het Digitaal Depot project. Dit project wordt afgesloten op 30 september 2009.
|
|
naar begin van de pagina
|
.: een  project :. |
|
|
